Giresun İl Olmadan Önce Nereye Bağlıydı? Bir Edebiyatçının Zaman ve Anlam Üzerine Okuması
Bir edebiyatçı için kelimeler yalnızca iletişim araçları değil, geçmişin izlerini taşıyan canlı varlıklardır. Her sözcük, bir dönemin duygusunu, bir halkın hikâyesini, bir coğrafyanın sesini içinde barındırır. Zaman değiştikçe kelimeler de dönüşür, anlamlar göç eder; tıpkı bir kentin bağlı olduğu yerin değişmesi gibi. “Giresun il olmadan önce nereye bağlıydı?” sorusu, yüzeyde bir tarih bilgisini arar gibi görünse de, derinlerde bir anlatının, bir kimlik arayışının kapısını aralar. Çünkü her yerleşim, bir hikâyenin kahramanıdır; ve bu hikâyeler, edebiyatın kalbinde yaşar.
Tarihsel Gerçeklikten Edebi Anlama: Bağlılığın Hikâyesi
Tarihsel açıdan bakıldığında, Giresun Osmanlı döneminde uzun yıllar Trabzon Sancağı’na bağlıydı. 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Giresun, bağımsız bir il kimliğine kavuştu. Ancak bu bilgi, yalnızca arşivlerin soğuk bir satırı olarak kalmamalı; bir edebiyatçının gözünde, “bağlılık” kelimesinin anlamına dönüşmelidir. Çünkü bağlılık, hem coğrafyanın hem de insanın kaderinde derin bir yer tutar.
Bir roman karakterini düşünelim; uzun yıllar bir otoriteye, bir yere ya da bir inanca bağlı yaşar. Zaman gelir, kendi sesini bulur. Giresun’un Trabzon’a bağlılığı da böylesi bir hikâyedir. Bir dönem büyük bir anlatının parçası olan bu şehir, Cumhuriyet’le birlikte kendi hikâyesinin yazarına dönüşür. Bu yönüyle Giresun, yalnızca coğrafi olarak değil, sembolik olarak da bir “özgürleşme metni”dir.
Bir Şehrin Karakteri: Denizin ve Dağın Edebiyatı
Edebiyatta mekân, çoğu zaman bir karakter gibidir. Giresun’un karakteri de denizle dağ arasındaki o ince çizgide doğar. Bir yanda hırçın Karadeniz, diğer yanda yeşilin sonsuz tonlarını barındıran dağlar… Bu ikili yapı, Giresun’un hem doğasını hem de ruhunu şekillendirir. Trabzon’a bağlı olduğu yıllarda bile Giresun, kendi melodisini taşıyan bir karakter gibiydi — benzer bir hikâyenin içindeydi ama farklı bir tınısı vardı.
Bu benzetmeyle düşünürsek, Giresun bir roman kahramanı olsaydı, belki de kendi cümlesini kurmak için bekleyen sabırlı bir karakter olurdu. Bağlılıktan bağımsızlığa geçiş, her iyi hikâyede olduğu gibi burada da bir dönüm noktasıdır. Tıpkı bir karakterin içsel yolculuğunda olduğu gibi, Giresun da tarih sahnesinde kendi kimliğini bulur.
Metinlerde Giresun’un İzleri
Türk edebiyatında Karadeniz her zaman güçlü bir metafor olmuştur: hem bereketin hem hüznün, hem direnişin hem dalgalanmanın simgesi. Giresun da bu anlatıların içinde sessiz ama derin bir imge olarak yer alır. Belki de bu yüzden, şairler onun adını anarken yalnızca bir şehirden değil, bir ruh hâlinden söz ederler.
Bir metinde Trabzon geçiyorsa, Giresun onun gölgesinde ama kendi sesinde yankılanır. Bağlı olduğu sancaktan ayrılıp il olduğunda, bu yankı artık bağımsız bir melodidir. Edebiyatçının gözünde bu dönüşüm, bir karakterin yan hikâyeden ana hikâyeye geçişi gibidir. Bu geçiş, kimliğin edebi bir yeniden doğuşudur.
Bağlılık, Ayrılık ve Anlamın Dönüşümü
Edebiyat, her zaman bağlılık ve ayrılık temaları arasında salınır. Bu temalar insanın doğasında olduğu kadar şehirlerin tarihinde de mevcuttur. Giresun’un Trabzon’a bağlı olduğu dönem, bir “edebi çocukluk” gibi düşünülebilir; bir anlatının başlangıcı. İl olduktan sonra ise kendi cümlelerini kurmaya başlayan olgun bir metin haline gelir.
Bu bağlamda, Giresun’un il oluşu yalnızca bir idari değişiklik değil, bir anlatı değişimidir. Bir kahraman artık kendi hikâyesini yazmaktadır. Bu hikâye, coğrafyanın diliyle, denizin sesiyle, dağın sabrıyla yazılır. Ve edebiyat, bu dönüşümü insan ruhuna tercüme eder.
Okurun Yorumu: Edebi Çağrışımların Gücü
Bugün “Giresun il olmadan önce nereye bağlıydı?” sorusunu sorduğumuzda, yalnızca tarihsel bir cevapla yetinmeyelim. Çünkü bu soru, her birimizin içindeki bağlılık duygusunu, özgürleşme arzusunu, köklerimizle kurduğumuz bağı da sorgular.
Edebiyat, bu sorgulamayı kelimelerle yapar; biz de okur olarak kendi çağrışımlarımızı bu metne ekleriz. Giresun’un hikâyesi, aslında hepimizin hikâyesidir: geçmişe bağlı, ama geleceğe kendi cümlesiyle yürüyen bir anlatı.
Sonuç: Bir Şehrin Edebiyatı, Bir Ulusun Hafızası
Sonuç olarak, Giresun il olmadan önce Trabzon’a bağlıydı; ama bu bağlılık yalnızca idari bir çizgiyle değil, anlatısal bir bağla da açıklanabilir. Edebiyat perspektifinden bakıldığında, bu süreç bir metnin olgunlaşma süreci gibidir. Giresun, bağlı olduğu hikâyeden kendi romanına geçmiştir.
Edebiyat bize öğretir ki, hiçbir şehir sadece taş, toprak ve tarih değildir — her biri bir hikâyedir, bir cümledir, bir ses. Ve o ses, yüzyıllar geçse de yankısını sürdürür.
Okur, şimdi sıra sende: Giresun’un bu hikâyesi sende hangi çağrışımı uyandırıyor?